Vì lẽ đó, trước khi mổ xẻ tâm hồn họ, ta thử đặt cái nhìn thống quán trên tiến trình của thể xác họ lúc thanh xuân. Đến một hiện tượng thông thường nữa hay xảy ra cho bạn trai là đổi tiếng. Bạn họ thành thật đem chuyện lòng bàn với họ, họ đem nộp kẻ khác.
Chính Augustin và Rousseau đã qua thời kỳ mua bán thứ tình nầy. Nhưng con vịt mẹ lúc đẻ trứng ra không còn liên lạc về sinh lý như mẹ với con. Thế rồi một nụ bầu bí lớn lên.
Vậy thưa bạn, sau khi nghiên cứu những nét đại cương về tâm lý của một số bạn trai ở khác hoàn cảnh xã hội ta thấy, cách chung thì bạn trai vẫn có những điểm tâm lý gốc của phái nam, nhưng vì lý do nào đó có một hoàn cảnh sống đặc biệt, thì họ lại có những khía cạnh tâm lý riêng. Tôi nhát gan đến nỗi tôi không thể chào hỏi, ngồi chung với nhiều người mà khỏi mồ hôi rịn ướt trán. Bạn trai cách chung không dùng trực giác nhiều như bạn gái.
Nhưng vào buổi dậy thì chúng được đầy đủ phát triển. Chú ý hiểu theo nghĩa tâm lý học là tạo một thinh lặng trong tâm hồn, tập trung tinh thần, tập trung tinh thần vào vấn đề quan sát, suy nghĩ, hiểu biết hay giải quyết. Kẻ thì đi sửa tướng cho oai bằng cách ưỡn ngực.
Họ không khinh người, nhưng thương hại kẻ không cấp bằng, tiếc sao lại có kẻ thất nghiệp, bực dọc người lớn không trị được hạ cấp, bất mãn sao người già hủ lậu, tủi nhục khi xã tắc đảo điên, phẫn uất khi cương thường đỗ nát. Bạn thấy chưa! Khi đời tu hành theo công giáo lên hương thì ngoài cuộc đời, bước chân vào hôn nhân tốt đẹp, cuộc sống gia đình bạn cũng là một cây đ àn muôn điệu gẩy lên những bản nhạc tuyệt vời. Lắm lúc cha mẹ đã hết làm mọi ta, sang qua làm tôi tớ cho đời cháu là con cái ta mà ta để các vị ăn uống, nghỉ ngơi tệ bạc.
Tôi rất thích tâm hồn bạn trai lúc lòng họ mở cửa như vậy. Viết đến mục nầy tôi hơi hổ thẹn với các nữ độc giả vì tôi phải nói đến những khuyết điểm hơi riêng biệt của phái mà người ta gọi là phái mạnh, trong đó có tôi. Cũng có đôi khi họ bàn tán về những thành công, về vận mạng, về tài ba của họ.
Họ hãnh diện khi mẹ mượn rinh một cối đá, chị nhờ bữa một ống củi. Trước hết hãy nhấn mạnh góc cạnh tâm lý nầy của bạn trai Thúc Sinh. Về đường thiêng liêng, nhục lạc làm cho lý trí hết hướng thượng, đời sống nội tâm nghèo nàn, lương tâm chai lỳ, u tối.
Thế nào rồi ta cũng già. Nếu hỏi họ sợ ai thì họ lúng túng, khó trả lời. Còn cái khối tâm lý dầy đặc của tâm hồn làm sau bén mãn đến để am tường nếu không có sự thông cảm, cứu xét kỷ lưỡng trong thời gian lâu.
Nếu ngày ưa có một Monica ngày đêm cầu nguyện cho một Augustin trụy lạc trở về chánh lộ, có một Charles IV vua Hung Gia Lợi trên tử sàng thầm thì xin Thượng đế: Lạy Chúa, xin người hãy cất mạng sống các con của con hơn là để chúng phạm một tội trọng phản nghịch Người, nếu có những song thân như vậy thì tôi ước mong ngày nay được nhiều bà mẹ biết giúp con cái sống thanh khiết khi chúng còn trong quyền kiểm soát của mình. Có kẻ chưa lập gia đình mà. Lúc mất tình yêu hay bị phản bội, bạn trai ghen bồng bột lắm.
Ai đã giao lại tuổi thơ rồi, đã hai thứ tóc, đi ba chân rồi mà không có phút trầm ngâm hối tiếc vì thời xuân trẻ của mình đã có lần quá tự ái mà nói bậy, làm xằng. Mà thời đại bây giờ là vậy đó bạn. Cơn buồn như cái vun nặng trình tr ịch đ è trên tâm hồn họ.